Czym jest świerzb i jakie są jego objawy?
Świerzb to zaraźliwa choroba skóry wywoływana przez pasożyta zwanego świerzbowcem ludzkim (Sarcoptes scabiei). Zakażenie świerzbowcem powoduje szereg uciążliwych objawów, które mogą znacząco obniżyć jakość życia. Świerzb jest schorzeniem dość często spotykanym, jednak przy odpowiednim podejściu można skutecznie sobie z nim poradzić.
Definicja i przyczyny świerzbu
Świerzb (scabies) jest chorobą skórną wywoływaną przez mikroskopijnego pasożyta świerzbowca ludzkiego. Samice pasożyta drążą tunele w warstwie rogowej naskórka, gdzie składają jaja. Larwy wylęgają się po 3-4 dniach i przemieszczają na powierzchnię skóry, gdzie przekształcają się w postać dorosłą. Cały cykl rozwojowy trwa 10-14 dni.
Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt skóry z osobą chorą lub przez użytkowanie tych samych przedmiotów, takich jak pościel, ręczniki czy ubrania. Swędzenie skóry i wysypka pojawiają się zwykle po około 4 tygodniach od zakażenia u osób, które wcześniej nie miały kontaktu z pasożytem. U osób, które już chorowały na świerzb, objawy mogą pojawić się dużo szybciej, bo już po 1-4 dniach od zakażenia.
Typowe objawy świerzbu
Główne objawy świerzbu to:
- Silny świąd skóry o największym nasileniu w nocy
- Szarobiałe krostki i grudki na skórze, szczególnie w zgięciach łokciowych, na nadgarstkach, między palcami, na pośladkach i narządach płciowych
- Linijne ubytki lub nadżerki w skórze, będące efektem drapania
- Zmiany sączkowe, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci
Charakterystyczne zmiany skórne i swędzenie pojawiają się głównie na skórze dłoni, między palcami, w nadgarstkach i łokciach, wokół pępka, w okolicy pachwin i na pośladkach. U małych dzieci zmiany mogą być bardziej rozległe i obejmować całe ciało, w tym skórę głowy, twarzy, dłoni i stóp.
Intensywne drapanie skóry może prowadzić do powstawania linijnych ubytków w skórze oraz wtórnych zmian, takich jak przeczosy, nadżerki pokryte strupami. Drapanie często skutkuje również wtórnymi nadkażeniami bakteryjnymi skóry.
Naturalne metody leczenia świerzbu
Pomimo, iż w leczeniu świerzbu kluczową rolę odgrywają leki przepisywane przez lekarza, istnieje też kilka domowych sposobów na świerzb, które mogą złagodzić objawy tej choroby. Naturalne metody nie zastąpią leczenia farmakologicznego, ale mogą wspomóc terapię i przyspieszyć powrót do zdrowia.
Zioła i rośliny lecznicze
Jedną z metod naturalnego leczenia świerzbu jest stosowanie ziół i roślin o działaniu przeciwpasożytniczym, przeciwzapalnym i łagodzącym świąd. Przykładem może być olej z drzewa herbacianego, który hamuje rozwój pasożytów i działa antyseptycznie. Olej ten można dodawać do kąpieli lub stosować w rozcieńczonej formie bezpośrednio na skórę.
Inną rośliną wykazującą skuteczność w zwalczaniu świerzbu jest czystek (Cistus). Napar z suszu czystka działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Okłady z naparu mogą przynieść ulgę w przypadku zmian skórnych.
W domowych sposobach na świerzb wykorzystuje się także aloes. Żel aloesowy aplikowany na skórę działa kojąco, nawilżająco i łagodzi stan zapalny. Sok z aloesu wzmacnia też odporność organizmu, co pomaga w walce z pasożytem.
Olejki eteryczne
Niektóre olejki eteryczne znajdują zastosowanie w naturalnym leczeniu świerzbu ze względu na swoje silne właściwości przeciwpasożytnicze i antyseptyczne. Przykładami są:
- Olejek z drzewa herbacianego – hamuje rozwój pasożytów, działa antyseptycznie i przeciwzapalnie
- Olejek neem – wykazuje silne działanie roztoczobójcze, przeciwbakteryjne i przeciwświądowe
- Olejek lawendowy – łagodzi świąd, działa kojąco na skórę, ma działanie odkażające
- Olejek z oregano – hamuje rozmnażanie pasożytów, ma silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe
Świerzb można leczyć olejkami eterycznymi dodając kilka kropel do kąpieli bądź wcierając rozcieńczony olejek w zmiany skórne. Należy pamiętać, aby zawsze rozcieńczać olejki w oleju nośnikowym przed aplikacją na skórę, gdyż nierozcieńczone mogą działać drażniąco.
Inne domowe sposoby
Oprócz ziół i olejków, naturalne leczenie świerzbu obejmuje też kilka innych domowych sposobów, które mogą przynieść ulgę:
- Kąpiele z dodatkiem soli – sól morska lub Epsom łagodzi świąd i przyśpiesza gojenie zmian skórnych
- Okłady ze schłodzonych torebek herbaty – przynoszą ulgę w swędzeniu i działają kojąco na skórę
- Płukanie skóry octem jabłkowym lub sok z cytryny – pomaga w walce z pasożytami i zmniejsza świąd
- Stosowanie kompresów z zimnej wody – łagodzi swędzenie i uczucie pieczenia skóry
Warto też zadbać o odpowiednią dietę, bogatą w witaminy A i C, cynk oraz kwasy omega-3. Zdrowa dieta wzmacnia odporność i wspomaga regenerację skóry.
Domowe sposoby na świerzb działają najlepiej w połączeniu z lekami przepisanymi przez lekarza. Trzeba pamiętać, że naturalne metody mają charakter wspomagający i nigdy nie powinny całkowicie zastępować leczenia farmakologicznego.
Zapobieganie świerzbowi
Oprócz leczenia świerzbu, ważne jest również zapobieganie nawrotom choroby i ograniczanie ryzyka zakażeń. Kluczową rolę odgrywa tutaj przestrzeganie zasad higieny osobistej oraz odpowiednia dezynfekcja ubrań, pościeli i ręczników.
Higiena osobista
Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się świerzbu, osoby chore muszą przestrzegać następujących zasad higieny:
- Mycie rąk po każdorazowym drapaniu skóry
- Codzienne zmienianie bielizny i ubrań bezpośrednio kontaktujących się ze skórą
- Codzienne zmienianie ręcznika
- Codzienne odkażanie przyborów toaletowych
- Krótkie obcinanie paznokci, aby zminimalizować ryzyko wtórnych infekcji
Zaleca się także unikanie bezpośredniego kontaktu fizycznego z innymi osobami, aż do całkowitego wyleczenia. Należy unikać uprawiania sportów kontaktowych, korzystania ze wspólnych ręczników czy pościeli.
Dezynfekcja ubrań i pościeli
Świerzbowiec może przeżyć poza organizmem człowieka do 3 dni, dlatego konieczna jest prawidłowa dezynfekcja wszystkich przedmiotów, z którymi chory miał kontakt. Pościel, ręczniki, ubrania i inne tekstylia należy:
- Prać w wysokiej temperaturze (minimum 60°C) i prasować gorącym żelazkiem
- Lub poddać działaniu wysokiej temperatury w suszarce (minimum 20 minut w temp. 60°C)
- Lub szczelnie zamknąć w plastikowym worku na 7-10 dni (pozbawiony żywiciela świerzbowiec ginie po 2-3 dniach)
Podobnie należy postępować z tapicerką mebli, dywanami i innymi przedmiotami, których nie można wyprać. Trzeba je dokładnie odkurzyć i użyć środków dezynfekujących lub szczelnie zamknąć na kilka dni.
Takie postępowanie znacznie zmniejsza ryzyko zakażenia i reinfekcji. Warto profilaktycznie przejść przez proces dezynfekcji nawet jeśli w domu jest tylko jedna zarażona osoba.
Kiedy udać się do lekarza?
Choć łagodny świerzb można próbować leczyć domowymi sposobami, w większości przypadków niezbędna jest wizyta u lekarza. Wczesna diagnoza i wdrożenie prawidłowego leczenia zmniejsza ryzyko powikłań i znacznie przyśpiesza powrót do zdrowia.
Objawy wymagające konsultacji medycznej
Wizyta u lekarza, najlepiej dermatologa, jest konieczna gdy:
- Domowe sposoby nie przynoszą ulgi, a objawy świerzbu utrzymują się lub nasilają
- Na skórze pojawiają się rozległe zmiany, krosty, nadżerki lub rany
- Występują objawy wtórnej infekcji bakteryjnej, takie jak zaczerwienienie, ból, obrzęk
- Świąd skóry jest tak silny, że powoduje bezsenność i znacznie obniża jakość życia
- Objawy dotyczą małego dziecka, osoby starszej lub z obniżoną odpornością
Lekarz na podstawie wywiadu i wyglądu zmian skórnych jest w stanie postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie. W razie wątpliwości może pobrać zeskrobiny skóry do badania mikroskopowego.
Leczenie farmakologiczne
Permetryna jest lekiem z wyboru w terapii świerzbu. Jest to preparat w postaci kremu lub maści, który aplikuje się na całą skórę od szyi w dół i pozostawia na kilka-kilkanaście godzin. Kuracja trwa zwykle 7-10 dni, czasem konieczne jest powtórzenie aplikacji.
Skuteczne są także inne leki bez recepty na świerzb, takie jak krotamiton (Eurax) czy benzoesan benzylu. Często podaje się leki doustne, takie jak iwermektyna. W przypadku rozległych, sączących zmian stosuje się antybiotyki. Maści na świerzb zawierające siarkę czy dziegcie również mogą przynosić ulgę.
Leczenie należy bezwzględnie rozszerzyć na wszystkich domowników, nawet jeśli nie mają objawów, aby uniknąć ryzyka ponownego zakażenia. Niezmiernie ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i stosowanie leków przez zalecony okres, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej.
Świerzb może mieć duży wpływ na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie, ale dzięki odpowiedniej diagnostyce, leczeniu i profilaktyce można nad nim zapanować. Naturalne metody mogą być cennym uzupełnieniem terapii, lecz nie wolno zwlekać z wizytą u lekarza i wdrożeniem prawidłowego leczenia farmakologicznego.
